Het land van bibliofielen
Beoefenaars van geofictie bedenken een geografische fantasiewereld (stad, land, wereld of planeet) en leggen die vast in taal, kaarten, kunst, illustraties, muziek enz. Imaginaire geografie is eeuwen oud zoals geïllustreerd in het prachtige boek van Umberto Eco, De geschiedenis van imaginaire landen en plaatsen (2013). Tegenover deze wereld van de verbeelding staat de vaak doodernstige literaire geografie of cartografie (‘geokritiek’) waarbij de literatuur ganalyseerd wordt in haar ‘ruimtelijkheid’. Een veel luchtigere en groeiend populaire variant vormen de literaire reisgidsen die de literaire toeristen loodsen naar de plekken van beroemde schrijvers of boeken. Inmiddels vind je op het internet een grote variëteit aan literaire atlassen die landen of werelddelen in kaart brengen aan de hand van bekende auteurs of boeken die men ook als letterlijke ‘mijlpalen’ of ‘landmarks’ kenmerkt (zie een selectie in de volgende galerij).
Zelf ben ik vooral geïnteresseerd in de humoristische varianten van literaire kaarten. De Algemeene beschryving van het groot en al-oud koninkryk Poëzye (1693) is de oudst bekende Nederlandse kaart van het literaire landschap die op ironische wijze de verschillende genres hun eigen plek toebedeelt. Bijna een eeuw later verschijnt een soortgelijke Nieuwe kaart van den Hollandschen Helicon (1788).[1] Recentere varianten zijn me niet bekend.
[1] Gemengelde Parnas-Loof: bestaande in verscheidene soort van gedichten: zo ernstige als spot-dichten (Amsterdam, Willem de Coup, 1693); De Post van den Helikon (Amsterdam, J. ten Brink, 1788). Zie: Mart Pullens, ‘Een literaire landkaart uit 1693’ in Spektator, tijdschrift voor Neerlandistiek, 1976, 6 p 328-330; Joost J. Kloek, ‘Kanttekeningen bij een literaire landkaart’ in Spektator, tijdschrift voor Neerlandistiek, 1977, 7 p 412-420.
Zeer gecharmeerd ben ik door de Karte des Bücherlandes van Anton Wölfle (1938) die ik ‘ei zo na’ – dit soort ei kent een Nederlander niet! – kon kopen op een veiling. Dankzij de blog van Perkamentus Antiquarius kwam ik er achter dat een Nederlandse versie, Kaart van boekenland, verscheen rond 1945 in Den Haag bij Boekhandel A. Koens.[1] Maar ik blijf toch nog een beetje op mijn honger want een landkaart van de échte bibliofiel moet nog gemaakt worden: misschien een uitdaging voor het ‘genootschap van boekenvrienden’ (https://www.stichtingdesiderata.nl/)? De bibliofiele caricaturist wacht eeuwige roem! In een ernstige studie over alternatieve cartografie en humoristische kaarten vragen de auteurs zich af: zijn niet alle kaarten een soort caricatuur van de werkelijkheid?[2]
Deel deze pagina