TRIVIA 2

Zeldzame kinderkleding

Rond 1810 verscheen in Parijs een uitzonderlijk boek: Modes de Paris – Costumes d’enfans. Over kindermode was er weinig gepubliceerd en zeker niet over babykleedjes. Daarom wordt dit uiterst zeldzaam boek dan ook zeer gezocht door zowel modebewuste bibliofielen als ‘kinderlijke’ mode-freaks…

Modevoorspelling

In het Engelse maandblad The Strand van 1893 verscheen een artikel over ‘toekomstige modedictaten’. De auteur ‘citeert’ een boek dat verondersteld wordt 100 jaar later (dus in 1993) te verschijnen: The Past Dictates of Fashion. In deze denkbeeldige toekomst is mode een gerespecteerde wetenschap die vanaf de jaren vijftig aan de universiteit wordt bestudeerd. Volgens deze deskundigen volgen de modetrends ‘onveranderlijke wetten’!  

Cade Gall, ‘Future dictates of fashion’ in The Strand 1893, 5 p 551-560 https://publicdomainreview.org/collection/fashions-of-the-future-as-imagined-in-1893

Kopie van kopie

De Antwerpse boekdrukker Jacob van Liesvelt publiceerde in 1526 de eerste gedrukte complete Nederlandstalige bijbelvertaling (inmiddels bekend als de ‘Liesveltbijbel’). Dat verklaart waarom op deze prenten twee geestelijken bij zijn  boekhandel staan te kijken, althans in de fantasie van Henri Leys die hiervan in 1853 een typisch historieschilderij maakte. Dat bewuste schilderij staat hier rechts als zwartwit foto. Enkele jaren later maakte Pierre Jan Baptiste van Reeth er een ets van die bij afdruk een spiegelbeeld van het schilderij werd. Een anonieme 19^de-eeuwse kunstenaar gebruikte vervolgens de ets om er een schilderij van te maken, waardoor we hier een ongebruikelijke kopie van een kopie krijgen.

Echte Vlamingen

Hoewel hij opgroeide in Gouda is Adriaen Brouwer geboren in het Oostvlaamse Oudenaarde. Zijn levendige volkstaferelen waren zeer gegeerd en kwamen zelfs  terecht in privéverzamelingen van Rubens en Rembrandt. Uit zijn oeuvre lijkt het wel alsof hij de grootste tijd van zijn leven doorbracht in de kroegen! Het schilderij van een groepje drinkende en rokende mannen werd een eeuw later (1760-1780) gekopieerd door de Franse graveur Pierre François Basan. Hij verkocht de ets in zijn Parijse winkel en bij Pierre Fouquet in Amsterdam onder de wervende titel Les vrais Flamands. Die ‘echte’ Vlamingen behoorden destijds niet meer tot Nederland of Frankrijk maar zaten onder Oostenrijks bewind.

Kuifje leest

Deze ‘Tintin Reading’ maakte Roy Lichtenstein voor de omslag van Tintin in the New World: A Romance van Frederic Tuten (1993). Kuifje leest een krant met Bobbie aan zijn voeten en de schipperspet van kapitein Haddock op het salontafeltje. Achter zijn rug suist een kris voorbij tegen de achtergrond van het bekende schilderij ‘La danse’ van Henri Matisse. En wat die ‘crac’ betekent blijft even mysterieus zodat je het boek wil lezen en in dat geval is zijn cover geslaagd te noemen.

Over de relatie van Lichtenstein en Matisse: https://www.centrepompidou.fr/fr/magazine/article/matisse-vu-par-roy-lichtenstein

Oostendse redding 

De Brusselse schilder François Stroobant werd vooral bekend door zijn pittoreske afbeeldingen van monumenten die in de vorm van steendrukken sterk verspreid raakten. Zo maakte hij het boek Monuments et vues d'Ostende (Brugge, Joseph Buffa, 1847). Op de achtergrond van de prent links, ‘Baigneuse d’Ostende’, ziet men een eigenaardig tafereel: een man sleept een vrouw door of uit het water. Ik dacht aan een reddingsactie tot ik van dezelfde kunstenaar een andere prent zag: ‘Les malades aux bains de mer à Ostende’. Het baden in zeewater werd als heel heilzaam beschouwd. De illustratie komt niet voor in genoemd boek en lijkt qua stijl  eerder op een karikatuur. Ondergaat deze ‘zieke vrouw’ een waterkuur of wordt ze half verdronken uit het water gesleurd? De tweede afbeelding zou je eerder verwachten in Tribulations des bains de mer d'Ostende (1860) van dezelfde uitgever (met karikaturen van Cham).

Bizar seksboek

In zijn blog https://perkamentus.blogspot.com/2011/05/ over ‘Opmerkelijke titels’ bespreekt de erudiete Perkamentus antiquarius Bizarre Books. A compendium of classic oddities van Russell Ash & Brian Lake (New York, 2007) en vermeldt daarbij: “In hoofdstuk 10, ‘Sex & Marriage’, vond ik een Nederlandse auteur en wel Harry G.M. Prick (1925-2006). Het enige exemplaar van zijn “The Sex Practitioner: a Step by Step Guide to the Pleasures of Sex” (New York, 1945) schijnt deel uit te maken van de collectie van de Amerikaanse Universiteitsbibliotheek in Oregon (Eugene).”

Van een volbloed bibliofiel die vertrouwd is met ‘blanke slavinnen’, nostalgische anticonceptie en de historie van het Amsterdamse nachtleven had ik toch verwacht dat hij meteen de fictieve titel had doorzien. Maar ja, het boek staat zelfs in de bibliografische goudmijn ‘The National Union Catalog, Pre-1956 Imprints’ (1968, vol 471 p 163):

      Harry Prick, The sex practitioner: a step by step guide to the pleasures of sex.

      New York, I. M. Horny, 1945. 69 pp. illus.

Hier enkele tips om dit boek te ontmaskeren:

• Wikipedia: “Prick is a vulgar word for penis as well as a pejorative term used to refer to a despicable or contemptible individual.”
• Slang Dictionary: “69 is slang for when two partners arrange their bodies to perform oral sex on one another in a way said to look like the number 69.”
• En dan die uitgever: “I Am Horny”…

Blijft een raadsel waarom Perkamentus veronderstelde dat de letterkundige Harry G.M. Prick, ooit lid van het ‘Genootschap voor Tegennatuurlijke Letteren’, op zijn 20^ste debuteerde met dit ‘geile’ boek! Maar geen schande want zovelen lieten zich vangen door de jacht naar verzonnen boeken die nooit gepubliceerd zijn of gewoon terechtkwamen in ‘nepbibliotheken’.

Sensuele boerin

Het linker bronzen beeld van Gaston Broquet (circa 1910) kwam ik op drie veilingen tegen met telkens een verschillende omschrijving: ‘Paysanne relevant ses bas’, ‘Paysanne retroussant son jupon’ & ‘Peasant woman rolling up her petticoat’. Wat doet deze boerin op het veld: haar kous optrekken of haar (onder)rok oprollen? Het is in elk geval voor die tijd een gewaagde pose in het openbaar, een sensueel gebaar met de elegantie van de ballerina van Edgar Degas: ‘Danseuse attachant le cordon de son maillot’ (1885).

Minibibliofilie

In contrast met bovenstaande antiquaarsvrouw tonen we hier het werk van de echtgenote van de Franse bibliofiel Marcel Izzi. Zij participeerde in de passie voor boeken door het knutselen van deze drie bibliofiele scènes in miniatuurformaat. Het maken en verzamelen van piepkleine boekjes heeft een lange geschiedenis. Het is echter zeer uitzonderlijk ze ook tentoongesteld te zien in een speelgoedbibliotheek van 32 op 25 cm. Daarnaast zien we de bekende boekenstalletjes op de kademuren langs de Seine (38 x 26 cm). Ten slotte zien we een getrouwe reproductie van Izzi’s werkkamer en bibliotheek zoals die onaangeroerd bleef tot zijn dood in maart 2024 (51 x 26 cm) waarna zijn verzameling, inclusief deze miniaturen, geveild is bij Alde in Parijs.                                             

Zie ‘krimpende boeken’.

Stil leven of dode natuur

In plaats van het Franse ‘nature morte’ verkiezen wij een ‘stilleven’, volgens het woordenboek ‘een groepering van onbeweeglijke voorwerpen als model voor een schilder’. Het begrip dook voor het eerst op in De Groote Schouburgh der Nederlantsche Konstschilders en Schilderessen (1719; deel II p 3). In dit boek geeft Arnold Houbraken een vaak zeer grappige commentaar bij het werk van zijn collega schilders uit de zeventiende eeuw. Van Joachim Sandrart merkt hij op dat deze zeer traag was bij het portretschilderen. Zo verklaarde mevrouw Spiering dat zij voor het schilderen van haar hand vijf dagen had moeten stilzitten en “dit benam den menschen den lust om zig van hem te laten uitschilderen”.  Daarom ging Sandrart zich maar toeleggen op het schilderen van stillevens…

Nicoline van der Sijs, Geleend en uitgeleend: Nederlandse woorden in andere talen en andersom (Amsterdam, Taalfonds/Contact, 1998)

zie 'vergankelijke ijdelheid'